Na śląsku - Powiatowe Stowarzyszenie Pszczelarzy w Gliwicach

Idź do spisu treści

Menu główne:

Na śląsku

HISTORIA ZW.


1.Krótka historia pszczelarstwa na Śląsku:
Szczupłość materiałów dotyczących bartnictwa śląskiego w porównaniu z licznymi materiałami źródłowymi z innych terenów Polski nie pozwala na szersze przedstawienie historii bartnictwa na Śląsku.
           Według nielicznych zapisków  stowarzyszenia bartników były  tworzone w XVI wieku, a  zawód bartnika znany był jako zajęcie główne już w XII-XIII wieku.
         Już w XVI wieku znane było  na Śląsku prawo bartnicze, według którego bartnicy na swoim terenie tworzyli stowarzyszenia, które były jakby przymusowym cechem, posiadającym swego rodzaju samorząd rządzący się własnymi prawami. Organizacje te posiadały swoje statuty według których podstawową działalnością  było  obsadzanie barciami wyznaczonych drzew w lasach, którymi należało się troskliwie opiekować.
Oto niektóre fragmenty wspomnianego statutu:
·         „ Kto ma wolę być bartnikiem i w lasach podległych zwierzchności, ule kłodowe i barcie mieć, jest zobowiązany  zameldować to sądowi pszczelarzy i złożyć 2 grosze. Sąd wyznaczy mu nadające się do tego celu drzewa, zaopatrzy je swym znakiem, za co winien 9 groszy zapłacić”.
·         „Kto pragnie wejść w posiadanie kłody w lesie, zobowiązany jest donieść o tym sądowi w ciągu trzech tygodni”.
Bartnicy byli w zasadzie wysoce zorganizowaną grupą zawodową, posiadającą własną autonomię i odrębność. Swą pozycją przewyższali oni ogół chłopów zajmujących się rolnictwem.
            Wraz z zanikaniem gospodarki bartniczej w XVIII i początku XIX wieku zanikają również bartnicy, a pszczołami zajmują się najczęściej rolnicy traktując pasiecznictwo jako zajęcie uboczne z nielicznymi wyjątkami. Pasieki były najczęściej lokalizowane  w lasach i terenach przydomowych a właściciele zobowiązani byli do płacenia czynszu na rzecz dworu w naturze lub pieniądzu.
           W XVIII wieku, a zwłaszcza w II połowie XIX stulecia zmienia się struktura społeczno zawodowa wsi śląskiej, co miało wpływ na pochodzenie społeczne pszczelarzy śląskich. Obok chłopów pszczelarstwem zajmują się także księża i nauczyciele wiejscy a wraz z rozwojem przemysłu robotnicy przemysłowi i rolni. Pod koniec XVII wieku liczbę uli na Górnym Śląsku ocenia się na 65 696 sztuk, a w rozbiciu na powiaty stan ten przedstawia się następująco:



Większość organizacji pszczelarskich w drugiej połowie XIX wieku na Górnym Śląsku organizowana była przez ziemian, nauczycieli oraz księży wiejskich. Na przełomie XIX  i XX wieku były to zazwyczaj organizacje niemieckie o zasięgu lokalnym.
            Po raz pierwszy na Górnym Śląsku w roku 1900 pojawiła się polska organizacja pszczelarska w powiecie gliwickim z siedzibą w Łabędach. Organizacja ta pod nazwą „Związek Pszczelarzy na Łabędy i okolicę obejmowała swym zasięgiem głównie powiat gliwicki. Zachowana książka protokołów tego związku prowadzona w języku polskim obejmuje lata 1900-1922. Związek ten w tych latach liczył przeciętnie 70 członków, a organizacyjnie podporządkowany był General-Verband der Schl. Bienenzüchter we Wrocławiu.
           Organizowano comiesięczne zebrania członkowskie sprzyjające wytwarzaniu się więzi pomiędzy  członkami organizacji. Swoisty rytuał zebrań miesięcznych, uroczysty charakter zebrań „generalnych”- czyli dorocznych,  połączonych z nabożeństwem w kościele i pochodem do miejsca zebrania w miejscowej gospodzie na wspólny obiad lub poczęstunek.          
Wytwarzało to specyficzny klimat wiążący pszczelarzy więzami koleżeństwa niezależnie od przynależności  zawodowej. Również mocno wiązały członków częste zebrania wędrowne w  wzorowych pasiekach, które miały  charakter szkoleniowy i towarzyski. Gospodarz pasieki podejmował gościnnie przybyłych pszczelarzy piwem, czasem sokiem jęczmiennym a zawsze miodówką.
W pierwszych latach minionego stulecia w niektórych organizacjach pszczelarskich na Śląsku poza statutową działalnością szkoleniową była prowadzona również praca kulturalno-oświatowa dla przeciwdziałania germanizacji.
          Związek Pszczelarzy w Łabędach organizował polskie przedstawienia teatralne amatorskie i zabawy taneczne zapraszając pszczelarzy z innych organizacji. Miejscowe władze niemieckie próbowały zlikwidować polski charakter tej organizacji przez wymuszenie zmiany statutu, nakazującego prowadzenia zebrań w języku niemieckim.  Wbrew naciskom niemieckim Walne Zebranie członków w dniu 10 kwietnia 1904 roku wprowadziło do statutu zapis, że językiem urzędowym związku jest język polski.
Jak wynika z akt Wydziału Rolnictwa Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Katowicach w 1920 powstał w tym czasie Związek Pszczelarzy Śląskich zrzeszający 1640 pszczelarzy polskich. Najwięcej pszczelarzy zorganizowanych w tym związku pochodziło z powiatu rybnickiego. (664), a gliwickiego 219.
Obrazuje to poniższa tabela:

 

Dawny ul, kłoda stojąca
______________________

Kłodsa leżąca
_________________________


Barć wisząca na drzewie
_______________________

Ksiądz Dzierżoń, wielki badacz pszczół,
odkrywca teorii dzieworództwa 
______________________


Dawne ule muzealne po rekonstrukcji

________________________


 
 
Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego